Strièz e rimiedis

di Pieri Menis

Veso mai sintût a dî nuje di chel predi di Dalès che al ere tant brâf di scunzurâ i strièz?

Me none mi diseve che di dutis lis bandis dal Friul 'e levin fin lassù a fâsi fâ benedizions e duc' 'e tornavin cu' la sicurece de liberazion.

E mi contave, ché ciare vècie, di vê stât àncie je une volte, insieme cul nono, par mé agne Giudite che ere stade striade.

Le vevin conseade di partî a buinore e di lâ simpri drete pe so strade cence ciapâ nuje di nissùn e nàncie dâ nuje a nissùn .

'E son partîz, nono e none, apene che cricave l'albe parsore le Mont Majôr e pe strade 'e son lâz fin a Cíamp di Buje, e po, pe pradarie, fin a Osôf e di là su le rive dal Tilimènt.

Apene l'albe 'e sblancià la tiere e qualchi ciampane 'e sunave l'Ave Marie, in bande de strade, denànt di lôr, ti viodin une fémine che ciaminave sul ôr de strade planchìn planchìn.

No podarès zurâus, ma mi pâr, che i doi viandànz 'e disessin el rosari ciaminànt e che par chest no vessin vût timp di disi nuje su la comparse di ché fèmine bessole a di chês oris.

Pôc prin che rivin dòngie di je, ché fèmine si ferme e rivolte a lôr 'i ur domande la caritât.

I doi vècios no la cialin e ti van drèz cence rispuindi e nàncie dâ nuje: ché fèmine 'e ripèt la domande ma díbànt.

Alore 'e sintin daûr di lôr une litanie di maludissions, di bramassions, che no stavin ne in cil ne in tiere. E lôr drèz. None, che ciaminave cence nuje tai pîs, cui mulòz in man, 'e ciape une spine t'un pît che 'i jentre te ciar cun tun brusôr che 'i infurmiave dute la giambe. Ma istès no si fermin. A ogni pàs tal pulvìn al restave une bole di sanc neri....

Quant che erin sigùrs che la fèmine no ju varès ciapâz. si fermin, e le pore none 'e à podût leâsi el pît.

'E àn passât el Tilimènt su la bàrcie e quant che a Diu 'i à plasût 'e son rivâz a Dalès.

Lassù 'e àn fate benedî une ciemese de striade, e po e son tornâz a partì cul stès ordin di no dâ e di no ricevi nuje di nissùn....

Voleso save cumò ce che faseve mé agne striade?....

No voleve lavorâ, 'e mangiave a butadis, invessi di lâ a durmî tal jet 'e leve sot; se 'i cridavin si meteve a rídi a ridi che no la finive plui; se leve in campagne 'e tornave cun grainc' mazzèz di rosis sul ciâf e sui imprèsc', e tal curtîl si meteve a balâ bessole: se 'i disevin di no fâ cussì 'e sbeleave e ti faseve bociatis....

E in ch, é dì che i nonos 'e erin lâz a fâ benedî le so ciemese nissùn podeve tignîle: mé mari, che ere plui vècie, e gno barbe 'e àn dovût sierâle in ciàmare e a di ché ore che el predi a Dalès al faseve le benedission al è stât un meracul se àn podût salvâle, che voleve butâsi a bàs dal balcòn. E ancimò al ere saltât fur un temporâl cun tons e lamps di fâ tremâ le tiere....

Par podê meti ché cieamese a mé agne 'e àn scugnût mètisi intòr tre o quatri di lôr: 'e veve une fuarce che butave dut par ajar e ti urlave che le sintivin une mie lontàn....

Dopo si é indurmidide e ti à durmît doi dîs: quant che si é sveade no veve plui nuje, ne si ricuardave di ce che al ere stât....

Cui le vèvial striade?

Une dì 'e ere a ris'cielâ te Selve quant che chei omps, plens di sêt, che seavin sot el soreli, 'i àn dite di lâur a cioli un butàz di aghe frès'cie.

'E va jù te fontane, che ere sot de cuche, daûr une cioce di ciestenârs, 'e jemple el butàz e fâs par tornâ, quant che ti viôt a pôs pàs di je une vècie che cu' lis sigrifis 'e spelave un biel pulìn....

—  Ce faseso po fèmine? 'i s'ciampe dit; ma ché, cence voltâsi, par no mostrâi la muse, 'i dîs fra i dinc':

— Va pai toi fàz, pezzotone che tu sês.... 

E mé agne di rimando:

— No stêt a rovinâ chei lens, se nò 'o clami chei omps....

Ché strie 'e dà une mugulade e si met a cori viers Zeà, disìnt:

— Tu ti inacuarzarâs, ninine.... clame, clame chei omps....

In ché sere stesse agne Giudite e tornà a ciase che no semeave pui je, 'e veve dai estros di matute e su, insòmp de ris'ciele, ti veve metût un mazzèt di rosis e, saltuzzànt e ridìnt, ti leve mostrànt chês rosis a dut el paîs.